Szczepienia przeciwko wirusowi HPV - w trosce o przyszłość

Wirus brodawczaka ludzkiego (z ang. human papilloma virus; HPV) należy do rodziny wirusów liczącej ponad 100 typów. W profilaktyce i praktyce położniczo-ginekologicznej największe znaczenie mają wirusy o wysokim potencjale onkogennym związane z ryzykiem powstawania zmian przednowotworowych lub nowotworów szyjki macicy. Genotypy o największym potencjalne onkogennym to: 16, 18, 31, 33 i 45. Natomiast genotypy HPV 6 i 11 są odpowiedzialne za powstawanie kłykcin kończystych na narządach płciowych.

Transmisja zakażenia HPV odbywa się głównie drogą płciową. Najczęściej infekcja przebiega bezobjawowo, ewentualnie z niespecyficznymi objawami przeziębienia, a proces infekcji trwa przez wiele lat. W ciągu swojego życia ponad 80% aktywnych seksualnie mężczyzn i kobiet będzie zakażonych HPV, z czego połowa przypadków w grupie wiekowej między 15 a 25 rokiem życia. Niemniej jednak, zdecydowana większość zakażeń wirusami HPV ulega samoistnej regresji, nie powodując żadnych poważnych następstw zdrowotnych.

Za wykazanie związku pomiędzy infekcją HPV, a rakiem szyjki macicy prof. Harald zur Hausen został uhonorowany nagrodą Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii. Dzięki jego odkryciu, udowodniono naukowo, że ponad 99% przypadków raka szyjki macicy spowodowanych jest infekcja onkogennym typem HPV. Biorąc pod uwagę skalę problemu i stosując się do powszechnie znanej maksymy: „lepiej zapobiegać, niż leczyć”, warto zaszczepić się w celu skutecznej ochrony.

Obecnie na rynku dostępne na rynku są dwie szczepionki profilaktyczne:

• dwuwalentna (Cervarix) skierowana przeciw HPV 16 i 18 stosowana domięśniowo w schemacie 0, 1, 6 miesiąc (3 dawki),
• czterowalentna (Silgard) przeciw HPV 6, 11, 16 i 18 również aplikowana domięśniowo w 0, 2 i 6 miesiącu (3 dawki).

Obydwie szczepionki wykazały wysoką skuteczność w ochronie przed rozwojem przetrwałego zakażenia HPV. Skuteczność preparatu czterowalentnego u kobiet seronegatywnych (bez uprzedniej infekcji HPV) i przed rozpoczęciem cyklu szczepień w wieku 15-26 lat wynosiła 100% oraz 91 % skuteczność w zapobieganiu zmianom CIN 1-3 lub brodawkom płciowym u kobiet w wieku 24-45 lat. Szczepionka powoduje powstanie pamięci immunologicznej co wpływa na długotrwałą ochronę i skuteczność kliniczną.

Swojego rodzaju nowością na rynku preparatów medycznych jest szczepionka 9- walentna (Gardasil) skierowana przeciwko genotypom HPV: 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 i 58.

Szczepionki wykazały w trakcie badań klinicznych niewiele działań niepożądanych i były bardzo dobrze tolerowane przez pacjentki.

Przeciwskazania do szczepienia:

• ciąża,
• choroby układowe,
• skazy krwotoczne,
• stany gorączkowe,
• alergia na drożdże.

Według rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego należy stosować następujący schemat profilaktyczny: matka – skrining cytologiczny (badania cytologiczne), córka – szczepienie przeciwko HPV. Zalecane jest szczepienie dziewczynek w wieku 11-12 lat, jednakże możliwe jest szczepienie dziewczynek wieku 13-18 lat jeżeli nie zostało to zrobione wcześniej. Najważniejszym aspektem jest wdrożenie szczepienia przed rozpoczęciem współżycia. Decyzja o korzyściach ze szczepienia kobiet starszych po inicjacji seksualnej należy rozważyć indywidualnie z lekarzem ginekologiem. Każda aktywnie seksualna kobieta przed rozpoczęciem szczepienia powinna mieć wykonany rozmaz cytologiczny, w celu wykluczenia istniejących już wcześniej zmian CIN lub raka szyjki macicy.

Należy pamiętać, że szczepienie nie chroni przed wszystkimi typami HPV, które mogą być przyczyną raka szyjki macicy oraz innymi chorobami wenerycznymi. Dlatego nawet u kobiet zaszczepionych powinien być prowadzony skrining cytologiczny wedle aktualnych rekomendacji.

Szczepienie przeciwko HPV nie jest rutynowo zalecane u mężczyzn i chłopców.