Konflikt serologiczny

Czym jest konflikt serologiczny?

Każdy z nas ma grupę krwi A, B, AB lub 0 definiowaną przez antygeny obecne na krwinkach i przeciwciała krążące w osoczu. Dodatkowo, na powierzchni krwinek czerwonych znajdują się liczne białka innych układów. Najważniejszym z nich jest układ grupowy Rh. U jednych osób jest obecny, u drugich nie. Dlatego w układzie głównym grup krwi wyróżnia się takie typy jak A Rh minus bądź 0 plus. Niemniej jednak, sytuacja jest dużo bardziej złożona w ciąży, kiedy płód pozostaje w bezpośrednim kontakcie z matką i potencjalnie może dochodzić do kontaktu krwinek dziecka mających antygen Rh z krwią matki, gdzie takiego antygenu nie ma.

Klasyczny konflikt serologiczny rozwija się w przypadku niezgodności antygenowej Rh krwi matki i płodu- matka ma krew Rh ujemną, a płód Rh dodatnią. Jeżeli dojdzie to tzw. przecieku matczyno-płodowego, czyli do przedostania się krwinek płodu do krwiobiegu matki, to układ odpornościowy ciężarnej rozpoznaje krwinki pochodzące od dziecka z antygenami Rh jako wrogie i rozpoczyna produkcję przeciwciał. Wytworzone przeciwciała w mechanizmie pamięci immunologicznej mogą przenikać przez barierę krew- łożysko i niszczyć krwinki czerwone (erytrocyty) płodu, powodując u niego chorobę hemolityczną.

Obecnie, dzięki rozpowszechnieniu wiedzy na ten temat, znaczenie kliniczne i częstość konfliktu serologicznego w układzie Rh maleje. Niemniej jednak pojawia się coraz więcej przypadków, kiedy przeciwciała odpornościowe są produkowane w wyniku niezgodności antygenowej w układzie Kell, Duffy czy M.

Dlaczego to takie groźne?

Przeciwciała pochodzące od matki, „atakujące” krwinki płodu powodują obniżenie stężenia hemoglobiny. Niedobór hemoglobiny jest równoznaczny z niedokrwistością, która postępując, objawia się obrzękami oraz niewydolnością krążenia. W skrajnych przypadkach, kiedy stężenie hemoglobiny jest ekstremalnie niskie może dojść do obumarcia wewnątrzmacicznego płodu.

Jak wygląda diagnostyka konfliktu serologicznego?

Według obowiązującego rozporządzenia dotyczącego opieki nad ciężarnymi, u każdej pacjentki w pierwszym trymestrze należy oznaczyć grupę krwi i wykluczyć obecność przeciwciał odpornościowych. Jeżeli dana kobieta ma grupę krwi Rh ujemną to w jej przypadku diagnostyka powinna zostać rozszerzona o dodatkowe, dwukrotne oznaczenie przeciwciał odpornościowych (odpowiednio w drugim trymestrze ciąży i trzecim trymestrze ciąży) i profilaktyczne podanie jednej dawki immunoglobuliny w III trymestrze ciąży (domięśniowe podanie 300 ug immunoglobuliny anty-D około 28 tygodnia ciąży). Śródciążowe podanie immunoglobuliny anty-D nie jest obowiązkowe oraz nie jest refundowane, dlatego nie każda z pacjentek bez obecnych przeciwciał odpornościowych decyduje się na taki krok.

Mam grupę krwi Rh ujemną oraz przeciwciała- co dalej?

W przypadkach wykrycia przeciwciał odpornościowych u ciężarnych, np. przeciwciał anty-D, anty- Kell czy anty-Duffy możemy mówić o konflikcie serologicznym. Takie pacjentki powinny zostać skierowane do ośrodka referencyjnego z doświadczeniem w monitorowaniu i prowadzenia ciąż powikłanych konfliktem. Nadzór obejmuje cykliczne (kilkukrotne) oznaczenia miana przeciwciał odpornościowych we krwi matki oraz ocenę przepływów naczyniowych w tętnicy środkowej mózgu. Do alarmujących sytuacji zalicza się zwiększoną szczytową prędkość skurczową (MCA PSV) w tętnicy środkowej mózgu. Wysoka prędkość przepływu krwi w mózgu płodu u pacjentek z przeciwciałami odpornościowymi może świadczyć o niedokrwistości u płodu i konieczności wykonania transfuzji dopłodowej mającej na celu uzupełnienie zasobów krwinek czerwonych i hemoglobiny.

Kiedy i jak rodzić?

Aktualne zalecenia sugerują, aby poród odbył się po ukończeniu 38 tygodni ciąży w przypadkach konfliktu serologicznego bez transfuzji dopłodowych, a w 36 tygodniu, jeżeli zaistniała konieczność wykonania transfuzji. Warto podkreślić, że sam konflikt serologiczny nie jest przeciwskazaniem do porodu siłami natury, a o ewentualnym cięciu cesarskim mogą decydować inne czynniki.

„Mamy konflikt serologiczny – mój mąż jest Rh dodatni, ja jestem Rh ujemna”

Bardzo często pacjentki z grupą krwi Rh ujemną martwią się, że mąż ma grupę Rh dodatnią. Pierwsze skojarzenie to konflikt serologiczny. Otóż nie o konflikcie serologicznym mówimy, kiedy na wskutek kontaktu krwinek płodu Rh dodatniego dochodzi do produkcji przeciwciał odpornościowych przez matkę.

UWAGA:

Wszystkie pacjentki, u których wykryto obecność przeciwciał mogą się zgłosić do Stołecznego Ośrodka Konfliktu Serologicznego działającego przy Uniwersyteckim Centrum Zdrowia Kobiety i Noworodka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego (UCZKIN WUM). Sprawdź tutaj: http://www.uczkin.pl/